FROM AGRARIAN HISTORY: ON LENTILS AND FAVA BEANS IN MEDIEVAL SERBIA UNTIL THE END OF THE 15th CENTURY
Keywords:
Serbia, the Middle Ages, economy, farming, lentil, fava bean, diet, defter
Abstract
The paper analyzes the cultivation and representation of lentils and fava beans in medieval Serbia until the end of the 15th century. Their use in the everyday diet of people was influenced by their high protein content. Serbian medieval sources (typikons, charters) indicate that lentil was an obligatory part of monastic meals. The available information on fava beans is scarce, but it can be concluded that they were used in the diet of the poorest social classes. Turkish census records (defterler) created immediately after the Turkish conquest of Serbian lands illustrate the economic circumstances of the time they were compiled and demonstrate the representation of legumes in the production of the time, prompting their analysis in this paper. The paper further briefly analyzes the works of Greek and Roman authors referring to the cultivation and use of legumes in the diet of people, and their usage in religious purposes. Legumes are also shown in the context of traditional Serbian culture.
Downloads
Download data is not yet available.
References
Arango-Ruiz, V. Salvan, I. Caporali, R. et. al. Antički Rim – Panorama jedne civilizacije, Beograd, Vuk Karadžić-Prosveta, Ljubljana: Mladinska knjiga, 1967.
Bailly, A. Dictionnaire Grec-Français, Paris: Hachette, 1950.
Blagojević, M. ‘Lukno po stonskoj meri’, Istorijski glasnik, 1, 1969, 41–50. (Serbian Cyrillic)
______. Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji, Beograd: Službeni list, 2004². (Serbian Cyrillic)
Božanić, S. ‘O gajenju prosa u Srbiji XIV–XV veka’, in: Zoja Karanović (ur.), Gora božurova / Biljni svet u tradicionalnoj kulturi Slovena, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković Beograd, 2017, 161–176. (Serbian Cyrillic)
Božanić, S. Ibarsko jezgro Svetostefanskog vlastelinstva, Novi Sad: Filozofski fakultet, Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv ,,Srem”, 2006. (Serbian Cyrillic)
Čajkanović, V. ‘Badnji dan i Božić’, Srpski književni glasnik, 11, 1924, 40–49. (Serbian Cyrillic)
Chevalier, B. Gheerbrant, J. Rječnik simbola, Zagreb: NZMH-MLADOST, 1994.
Ćirković, S. ‘Mere u srednjovekovnoj srpskoj državi’, in: Vladimir Đokić (prir.), Rabotnici, vojnici, duhovnici, Beograd: Equilibrium, 1997, 161–176. (Serbian Cyrillic)
Divković, M. Latinsko-hrvatski rječnik, Zagreb: ITRO »NAPRIJED«, 1980³.
Filipović, D. Obradović, Đ. ‘Archaeobotany at Neolithic sites in Serbia: a critical overview of the methods and results’, in: Nataša Miladinović and Radmilović, Selena Vitezović (ur.), Biarheologija na Balkanu: bilans i pesrpektive. Radovi biaorheološke sesije Srpskog arheološkog društva, Beograd: Srpsko arheološko društvo, Sremska Mitrovica: Blago Sirmijuma, 25–55.
Flint-Hamilton, K. ‘Legumes in Ancient Greece and Rome: Food, Medicine or Poison?’, Hesperia, 68, 3, 1999, 371–385.
Glamočlija, Đ. Posebno ratarstvo. Žita i zrnene mahunarke, Beograd: Izdavačka kuća «Draganić», 2004.
Hrabak, B. ‘Izvoz žitarica iz Bosne i Hercegovine u Primorje od kraja XIII do početka XVII veka’, Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine, ХIV 1963, 121–203. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Izvoz žitarica iz grčkih oblasti u XIII, XIV i XV stoleću’, Istorijski časopis, XVIII, 1971, 215–254. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Poljoprivredna proizvodnja Kosova i susednih krajeva sredinom XV veka’, Glas SANU, CCXC, Odeljenje istorijskih nauka, knj. I, 1974, 33–73. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Tabele kretanja cena žitarica i mahunjina u Dubrovniku (1300–1620)’, Zbornik Filozofskog fakulteta u Prištini, VII-2, 1970, 121–164. (Serbian Cyrillic)
Jovanović, T. ‘Povest o blaženom Grozdiju u prepisu Biblioteke Matice srpske’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju, folklor, 81, 2015, 79–91. (Serbian Cyrillic)
Karadžić, V. Srpske narodne poslovice i druge različne kao one u običaj uzete riječi, Beč: Štampariji Jermenskoga manastira, 1849. (Serbian Cyrillic)
______. Srpski rječnik istumačen njemačkijem i latinskijem riječima, Biograd: Štamparija Kraljevine Srbije, 1898³. (Serbian Cyrillic)
Konte, Đ. B. Rimska književnost, od rane Republike do Avgusta. Beograd: Area, 2016.
Krekić, B. Dubrovnik i Levant (1280–1460), Beograd: Srpska akademija nauka, Vizantološki institut, Posebna izdanja CCLVI, 1956. (Serbian Cyrillic)
Kreuz, A. ‘Landwirtschaft und ihre ökologischen Grundlagen in den Jahrhunderten um Christi Geburt: zum Stand der naturwissenschaftlichen Untersuchungen in Hessen’, Berichte der Kommission für Archäologische Landforschung in Hessen 3, 1994/1995, 59–91.
Kulišić, Š. Petrović Ž. P. i N. Pantelić. Srpski mitološki rečnik, Beograd: Nolit, 1970.
Lewis, T. C. Short, C. A New Latin Dictionary, New York: Harper and Brothers, 1891.
Liddell, H. Scott, R. A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press, 1991.
Lukićević, M. Pasulj (grah), sočivo i grašak, naša najglavnija variva, Beograd: Srpsko poljoprivredno društvo, 1902. (Serbian Cyrillic)
Medović, A. ‘Gamzigradski ratari, dva koraka napred, jedan nazad’, RAD Muzeja Vojvodine, 50, 2008, 151–173. (Serbian Cyrillic)
Mijatović, S. ‘Srpska narodna jela u Levču i u Temniću’, Srpski Etnografski Zbornik, III, 1908, 1–69. (Serbian Cyrillic)
Miljković, E. Krstić, A. Braničevo u XV veku, Istorijsko-geografska studija, Požarevac: Narodni muzej Požarevac, 2007. (Serbian Cyrillic)
Mišić, S. ‘Gajenje i prerada lana i konoplje u Srbiji XIV-XVI veka’, Istorijski časopis, XXXIX, 1992, 47-57. (Serbian Cyrillic)
Mošin, V. ‘Akti bratskog sabora iz Hilandara’, Godišnjak Skopskog Filozofskog fakulteta, 4 1939/1940, 180–184. (Serbian Cyrillic)
Niederlé, L. Slovanské starožitnosti. Život starýh Slovanů I-1, Praha: NAKLADEM BURSIKA & KOHOUTA, 1911.
Njegovan, Z. Agrokultura, kratka istorija I, Novi Sad: Poljoprivredni fakultet, 2018.
Novaković, S. Primeri književnosti i jezika staroga i srpsko-slovenskoga, Beograd: Državna štamparija, 1877. (Serbian Cyrillic)
Pekić, R. Župa Dabar u srednjem vijeku, Bileća: Prosvjeta, 2005.
Petrović, M. Studenički tipik i samostalnost srpske crkve, Beograd: Dečje novine, 1986. (Serbian Cyrillic)
Rokai, P. Dubrovnik i Ankonitanska marka u srednjem veku, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsek za istoriju, 1995.
Rusić, B. ‘Stariji običaji kod određivanja zemljišnih međa i oko poljskih radova u Kičeviji’, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, XIX, 1956, 1–25. (Serbian Cyrillic)
Simonović D. Botanički rečnik naučnih i narodnih imena biljaka sa imenima na ruskom, engleskom, nemačkom i francuskom jeziku, Beograd: Srpska akademija nauka, Posebna izdanja CCCXVIII, Institut za srpskohrvatski jezik 3, 1959. (Serbian Cyrillic)
Škrivanić, G. ‘Ravaničko vlastelinstvo, istorijsko–geografska istraživanja’, Istorijski časopis, XVI-XVII, 1966–1967 (1970), 235–253. (Serbian Cyrillic)
Srejović, D. Cermanović-Kuzmanović A. Rečnik grčke i rimske mitologije. Beograd: SKZ, 1989. (Serbian Cyrillic)
Tapavićki Ilić, M. Arsenijević, M. ‘Poljoprivreda centralnog Balkana na prelasku Stare u Novu eru’, Arheologija i prirodne nauke, 1, 2005, 111–117.
Trajković, I. ‘Tradicionalno hrišćanstvo u Nišu’, in: Slobodan Drča et al. (ur.), Hrišćanstvo u Nišu kroz vekove, Niš, Narodni muzej, 2013, 99–151. (Serbian Cyrillic)
Trojanović, S. ‘O našim varivima’, Naš jezik, 3, 1935, 130–131. (Serbian Cyrillic)
Vrebalov, G. ‘Frazeologizmi s nazivima jestivog bilja’, Prilozi proučavanju jezika, 43, 2012, 75–92. (Serbian Cyrillic)
Vujanović, T. ‘Pesme oko rođenja deteta: osvrt na istraživanja’, in: Boško Suvajdžić (ur.), Savremena srpska folkloristika III, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković, Filozofski fakultet u Nišu, 2016, 115–127. (Serbian Cyrillic)
Vulović, N. Srpska frazeologija i religija, Lingvokulturološka istraživanja, Beograd: Institut za srpski jezik SANU, 2015. (Serbian Cyrillic)
Zečević, S. ‘Narodna verovanja u okolini Zaječara’, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, 42, 1978, 443–467. (Serbian Cyrillic)
Zirojević, O. ‘Burčak’, Prilozi za orijentalnu filologiju, 60, 2011, 471–477.
Živojinović, D. ‘Hrisovulja Stefana Uroša II Milutina Karejskoj keliji svetog Save iz 1317/1318. godine i odnos kelija-manastir u svetlu adelfata’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju, folklor, 68–69, (2002-2003) 2004, 111–12. (Serbian Cyrillic)
Živojinović, M. ‘Dokumenti o adelfatima za Karejsku keliju svetog Save’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 24-25, 1986, 385-396. (Serbian Cyrillic)
______. Svetogorske kelije i pirgovi u srednjem veku, Beograd: Vizantološki institut, 1972. (Serbian Cyrillic)
Zlatković, D. ‘Sveti Andrej u tradiciji pirotskog kraja i susednih oblasti’, in: Boško Suvajdžić (ur.), Savremena srpska folkloristika III, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković, Filozofski fakultet u Nišu, 2016, 282-292. (Serbian Cyrillic)
Bailly, A. Dictionnaire Grec-Français, Paris: Hachette, 1950.
Blagojević, M. ‘Lukno po stonskoj meri’, Istorijski glasnik, 1, 1969, 41–50. (Serbian Cyrillic)
______. Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji, Beograd: Službeni list, 2004². (Serbian Cyrillic)
Božanić, S. ‘O gajenju prosa u Srbiji XIV–XV veka’, in: Zoja Karanović (ur.), Gora božurova / Biljni svet u tradicionalnoj kulturi Slovena, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković Beograd, 2017, 161–176. (Serbian Cyrillic)
Božanić, S. Ibarsko jezgro Svetostefanskog vlastelinstva, Novi Sad: Filozofski fakultet, Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv ,,Srem”, 2006. (Serbian Cyrillic)
Čajkanović, V. ‘Badnji dan i Božić’, Srpski književni glasnik, 11, 1924, 40–49. (Serbian Cyrillic)
Chevalier, B. Gheerbrant, J. Rječnik simbola, Zagreb: NZMH-MLADOST, 1994.
Ćirković, S. ‘Mere u srednjovekovnoj srpskoj državi’, in: Vladimir Đokić (prir.), Rabotnici, vojnici, duhovnici, Beograd: Equilibrium, 1997, 161–176. (Serbian Cyrillic)
Divković, M. Latinsko-hrvatski rječnik, Zagreb: ITRO »NAPRIJED«, 1980³.
Filipović, D. Obradović, Đ. ‘Archaeobotany at Neolithic sites in Serbia: a critical overview of the methods and results’, in: Nataša Miladinović and Radmilović, Selena Vitezović (ur.), Biarheologija na Balkanu: bilans i pesrpektive. Radovi biaorheološke sesije Srpskog arheološkog društva, Beograd: Srpsko arheološko društvo, Sremska Mitrovica: Blago Sirmijuma, 25–55.
Flint-Hamilton, K. ‘Legumes in Ancient Greece and Rome: Food, Medicine or Poison?’, Hesperia, 68, 3, 1999, 371–385.
Glamočlija, Đ. Posebno ratarstvo. Žita i zrnene mahunarke, Beograd: Izdavačka kuća «Draganić», 2004.
Hrabak, B. ‘Izvoz žitarica iz Bosne i Hercegovine u Primorje od kraja XIII do početka XVII veka’, Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine, ХIV 1963, 121–203. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Izvoz žitarica iz grčkih oblasti u XIII, XIV i XV stoleću’, Istorijski časopis, XVIII, 1971, 215–254. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Poljoprivredna proizvodnja Kosova i susednih krajeva sredinom XV veka’, Glas SANU, CCXC, Odeljenje istorijskih nauka, knj. I, 1974, 33–73. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Tabele kretanja cena žitarica i mahunjina u Dubrovniku (1300–1620)’, Zbornik Filozofskog fakulteta u Prištini, VII-2, 1970, 121–164. (Serbian Cyrillic)
Jovanović, T. ‘Povest o blaženom Grozdiju u prepisu Biblioteke Matice srpske’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju, folklor, 81, 2015, 79–91. (Serbian Cyrillic)
Karadžić, V. Srpske narodne poslovice i druge različne kao one u običaj uzete riječi, Beč: Štampariji Jermenskoga manastira, 1849. (Serbian Cyrillic)
______. Srpski rječnik istumačen njemačkijem i latinskijem riječima, Biograd: Štamparija Kraljevine Srbije, 1898³. (Serbian Cyrillic)
Konte, Đ. B. Rimska književnost, od rane Republike do Avgusta. Beograd: Area, 2016.
Krekić, B. Dubrovnik i Levant (1280–1460), Beograd: Srpska akademija nauka, Vizantološki institut, Posebna izdanja CCLVI, 1956. (Serbian Cyrillic)
Kreuz, A. ‘Landwirtschaft und ihre ökologischen Grundlagen in den Jahrhunderten um Christi Geburt: zum Stand der naturwissenschaftlichen Untersuchungen in Hessen’, Berichte der Kommission für Archäologische Landforschung in Hessen 3, 1994/1995, 59–91.
Kulišić, Š. Petrović Ž. P. i N. Pantelić. Srpski mitološki rečnik, Beograd: Nolit, 1970.
Lewis, T. C. Short, C. A New Latin Dictionary, New York: Harper and Brothers, 1891.
Liddell, H. Scott, R. A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press, 1991.
Lukićević, M. Pasulj (grah), sočivo i grašak, naša najglavnija variva, Beograd: Srpsko poljoprivredno društvo, 1902. (Serbian Cyrillic)
Medović, A. ‘Gamzigradski ratari, dva koraka napred, jedan nazad’, RAD Muzeja Vojvodine, 50, 2008, 151–173. (Serbian Cyrillic)
Mijatović, S. ‘Srpska narodna jela u Levču i u Temniću’, Srpski Etnografski Zbornik, III, 1908, 1–69. (Serbian Cyrillic)
Miljković, E. Krstić, A. Braničevo u XV veku, Istorijsko-geografska studija, Požarevac: Narodni muzej Požarevac, 2007. (Serbian Cyrillic)
Mišić, S. ‘Gajenje i prerada lana i konoplje u Srbiji XIV-XVI veka’, Istorijski časopis, XXXIX, 1992, 47-57. (Serbian Cyrillic)
Mošin, V. ‘Akti bratskog sabora iz Hilandara’, Godišnjak Skopskog Filozofskog fakulteta, 4 1939/1940, 180–184. (Serbian Cyrillic)
Niederlé, L. Slovanské starožitnosti. Život starýh Slovanů I-1, Praha: NAKLADEM BURSIKA & KOHOUTA, 1911.
Njegovan, Z. Agrokultura, kratka istorija I, Novi Sad: Poljoprivredni fakultet, 2018.
Novaković, S. Primeri književnosti i jezika staroga i srpsko-slovenskoga, Beograd: Državna štamparija, 1877. (Serbian Cyrillic)
Pekić, R. Župa Dabar u srednjem vijeku, Bileća: Prosvjeta, 2005.
Petrović, M. Studenički tipik i samostalnost srpske crkve, Beograd: Dečje novine, 1986. (Serbian Cyrillic)
Rokai, P. Dubrovnik i Ankonitanska marka u srednjem veku, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsek za istoriju, 1995.
Rusić, B. ‘Stariji običaji kod određivanja zemljišnih međa i oko poljskih radova u Kičeviji’, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, XIX, 1956, 1–25. (Serbian Cyrillic)
Simonović D. Botanički rečnik naučnih i narodnih imena biljaka sa imenima na ruskom, engleskom, nemačkom i francuskom jeziku, Beograd: Srpska akademija nauka, Posebna izdanja CCCXVIII, Institut za srpskohrvatski jezik 3, 1959. (Serbian Cyrillic)
Škrivanić, G. ‘Ravaničko vlastelinstvo, istorijsko–geografska istraživanja’, Istorijski časopis, XVI-XVII, 1966–1967 (1970), 235–253. (Serbian Cyrillic)
Srejović, D. Cermanović-Kuzmanović A. Rečnik grčke i rimske mitologije. Beograd: SKZ, 1989. (Serbian Cyrillic)
Tapavićki Ilić, M. Arsenijević, M. ‘Poljoprivreda centralnog Balkana na prelasku Stare u Novu eru’, Arheologija i prirodne nauke, 1, 2005, 111–117.
Trajković, I. ‘Tradicionalno hrišćanstvo u Nišu’, in: Slobodan Drča et al. (ur.), Hrišćanstvo u Nišu kroz vekove, Niš, Narodni muzej, 2013, 99–151. (Serbian Cyrillic)
Trojanović, S. ‘O našim varivima’, Naš jezik, 3, 1935, 130–131. (Serbian Cyrillic)
Vrebalov, G. ‘Frazeologizmi s nazivima jestivog bilja’, Prilozi proučavanju jezika, 43, 2012, 75–92. (Serbian Cyrillic)
Vujanović, T. ‘Pesme oko rođenja deteta: osvrt na istraživanja’, in: Boško Suvajdžić (ur.), Savremena srpska folkloristika III, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković, Filozofski fakultet u Nišu, 2016, 115–127. (Serbian Cyrillic)
Vulović, N. Srpska frazeologija i religija, Lingvokulturološka istraživanja, Beograd: Institut za srpski jezik SANU, 2015. (Serbian Cyrillic)
Zečević, S. ‘Narodna verovanja u okolini Zaječara’, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, 42, 1978, 443–467. (Serbian Cyrillic)
Zirojević, O. ‘Burčak’, Prilozi za orijentalnu filologiju, 60, 2011, 471–477.
Živojinović, D. ‘Hrisovulja Stefana Uroša II Milutina Karejskoj keliji svetog Save iz 1317/1318. godine i odnos kelija-manastir u svetlu adelfata’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju, folklor, 68–69, (2002-2003) 2004, 111–12. (Serbian Cyrillic)
Živojinović, M. ‘Dokumenti o adelfatima za Karejsku keliju svetog Save’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 24-25, 1986, 385-396. (Serbian Cyrillic)
______. Svetogorske kelije i pirgovi u srednjem veku, Beograd: Vizantološki institut, 1972. (Serbian Cyrillic)
Zlatković, D. ‘Sveti Andrej u tradiciji pirotskog kraja i susednih oblasti’, in: Boško Suvajdžić (ur.), Savremena srpska folkloristika III, Beograd: Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković, Filozofski fakultet u Nišu, 2016, 282-292. (Serbian Cyrillic)
