NIKOLA PAŠIĆ AND RUSSIA. FROM THE HISTORY OF MUTUAL RELATIONS
DOI:
https://doi.org/10.19090/i.2016.27.200-224Keywords:
Nikola Pašić, Russia, ideology, Slavophilism, Westerners, modernisation of Serbia, Milan Obrenović, Alexander III, Nicholas IIAbstract
The paper presents a review of various opinions regarding the nature of Nikola Pašić’s Russophilism. Some historians and publicists believe that it was purely pragmatic, while others emphasize the Russian-Serbian Slavic and confessional unity as a decisive factor. The second part of the paper directly discusses the nature of Pašić’s “unconditional” choice of Russophilism. According to the author, it stems from different understandings of the further lines of the development of Serbia after 1878. While King Milan Obrenović and the Advanced Party were pro-West oriented, Pašić and the Radical Party, like all Russian Slavophiles, were in favor of preserving Serbian identity. Finally, the author gives a short history of practical relationships of Nikola Pašić and Russian official circles and society.
Downloads
References
Aron, R. Etapi razvitija sociologičeskoj misli, Moskva: Nauka, 1993. (Russian Cyrillic)
Billington, D. Ikona i topor. Opit istolkovanija istorii russkoj kuljturi, Moskva: Rudomino, 2001. (Russian Cyrillic)
Cvijić, J. Jedinstvo i psihički tipovi dinarskih južnih Slovena, Beograd: Slobodna knjiga, 1999.
Dimitrijević, B. i Ilić J. (prir.). Nikola Pašić: zaostavština iz Toronta: 1876–1903, Zaječar: Zadužbina Nikole Pašića, 2012. (Serbian Cyrillic)
Diplomaticus. „Nikola Pašič“, Novoe vremja, 17/30 aprelja 1916; 26 aprelja/9. maja 1916; 5/18 maja 1916 (Russian Cyrillic)
Dvorniković, V. Karakterologija Jugoslovena, Beograd: Kosmos, 1939. (Serbian Cyrillic)
Draškić, P. Moji memoari (prir. D. Bataković), Beograd: Srpska književna zadruga, 1990. (Serbian Cyrillic)
Đorđević, D. Portreti iz novije srpske istorije, Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1997. (Serbian Cyrillic)
Gajdenko, P. P. „Sociologija Maksa Vebera“, u: M. Veber, Izbrannie proizvedenija, Moskva: Nauka, 1990. (Russian Cyrillic)
Gavrilović, M. Narodni put: odabrani spisi, Novi Sad: Balkanija, 2015. (Serbian Cyrillic)
Grebenac, S. „Državništvo Nikole Pašića“, u: Nova Evropa, XIII, 1926. (Serbian Cyrillic)
Grickat-Radulovič, I. G. „Na zarubežnoj rodine“, u: A. L. Šemjakin (prir.), Russkie o Serbii i serbah, II (arhivnie materiali), Moskva: Indrik, 2014. (Russian Cyrillic)
Grol, M. Iz predratne Srbije: utisci i sećanja o vremenu i ljudima, Beograd: Srpska književna zadruga, 1939. (Serbian Cyrillic)
Ivković, M. „Veliki državnik – neumorni političar“, u: Pašić: iIlustrovani radikalni almanah: građa za pedesetogodišnju istoriju Narodne radikalne stranke i političku istoriju Srbije, 3. Beograd: bez izdavača, 1926. (Serbian Cyrillic)
Jelačić, A. Rusija i Balkan: pregled političkih i kulturnih veza Rusije i balkanskih zemalja 866–1940, Beograd: Francusko-srpska knjižara A. M. Popovića, 1940. (Serbian Cyrillic)
Jovanović, J. Dnevnik (1896–1920), (prir. R. Ljušić i M. Milošević), Novi Sad/Beograd: Prometej/Radio-televizija Srbije/Arhiv Jugoslavije, 2015.
Jovanović, S. Sabrana dela Slobodana Jovanovića, 11, Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod/Jugoslavijapublik/Srpska književna zadruga, 1991. (Serbian Cyrillic)
Kazimirović, V. Nikola Pašić i njegovo doba (1845–1926), 1, Beograd: Nova Evropa, 1990. (Serbian Cyrillic)
Ković, M. (prir.), Srbi 1903–1914: istorija ideja, Beograd: Clio, 2015. (Serbian Cyrillic)
Markov, E. L. „Putešestvija po Serbii i Černogorii. Putevie očerki“, u: A. L. Šemjakin (prir.). Russkie o Serbii i serbah, I (pisma, statii, memuari), Sankt-Peterburg: Aleteja, 2006. (Russian Cyrillic)
Marković, P. „Stav prema Zapadu u srpskoj modernoj istoriji“, u: S. Terzić (ur.). Evropa i Srbi, Beograd/Novi Sad: Istorijski institut SANU/Pravoslavna reč, 1996. (Serbian Cyrillic)
Milanović J. Apostoli radikalizma: život i delo Pavla Paje Mihajlovića (1845–1915), Beograd: Službeni glasnik, 2013. (Serbian Cyrillic)
Milošević, R. „Nikola Pašić“, Politika, br. 6693, 10. decembar 1926.
Naumović, S. „Jovan Cvijić“, u: M. Ković (ur.). Srbi 1903–1914: istorija ideja, Beograd: Clio, 2015. (Serbian Cyrillic)
Nikolajević, D. „U čemu je smisao N. Pašića“, u: Pašić: iIlustrovani radikalni almanah:građa za pedesetogodišnju istoriju Narodne radikalne stranke i političku istoriju Srbije, 4, Beograd: bez izdavača, 1927. (Serbian Cyrillic)
Pašić, N. „Moja politička ispovest“, u: Stojković, M. (ur.) Serbia i komentari 1988–1989, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, 1989. (Serbian Cyrillic)
______. Sloga Srbo-Hrvata, Beograd: Stubovi kulture, 1995. (Serbian Cyrillic)
______. „Audijencija kod ruskog cara Nikole II“, u: Jovanović, M. Srbi o Rusiji i Rusima: od Elizavete Petrovne do Vladimira Putina (1750–2010): antologija, Beograd: Glasnik, 2011. (Serbian Cyrillic)
Perović, L. „V. Kazimirović, Nikola Pašić i njegovo doba (Beograd, 1990)“, Istorijski časopis, 39, 1992. (Serbian Cyrillic)
______. Srpsko-ruske revolucionarne veze: prilozi za istoriju narodnjaštva u Srbiji, Beograd: Službeni list SRJ, 1993. (Serbian Cyrillic)
______. Srpski socijalisti 19. veka, 3, Beograd: Službeni list SRJ, 1995. (Serbian Cyrillic)
______. (prir.). Nikola Pašić u Narodnoj skupštini, 1, Beograd: Službeni list SRJ, 1997. (Serbian Cyrillic)
______. Između anarhije i autokratije: srpsko društvo na prelazima vekova (XIX–XXI), Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava, 2006.
______. „Srpsko-ruske istorijske analogije“, u: Potka srpskog identiteta: antizapadnjaštvo, rusofilstvo, tradicionalizam..., Beograd: Res publika, 2016.
Perović, L. i Šemjakin A. (prir.). Nikola P. Pašić: pisma, članci i govori (1872–1891), Beograd: Službeni list SRJ, 1995. (Serbian Cyrillic)
Popović, D. „Nikola Pašić i Rusija“, Godišnjica Nikole Čupića, 46, 1937. (Serbian Cyrillic)
Popović, N. „Rusofilstvo Nikole Pašića“, u: Nikola Pašić: život i delo, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1997. (Serbian Cyrillic)
Popović-Obradović, O. „Koreni antimoderne političke kulture u Srbiji“, u: L. Perović, Dominantna i neželjena elita: beleške o intelektualnoj i političkoj eliti u Srbiji (XX–XXI vek), Beograd/Novi Sad: Dan Graf/Radio-televizija Vojvodine, 2015.
Popper, K. Otkritoe obštestvo i ego vragi, 1, Moskva: Nauka, 1992. (Russian Cyrillic)
Protić, M. „Protić i Pašić pre 1914.“, Istorijski glasnik, 1, 1971. (Serbian Cyrillic)
______. Radikali u Srbiji: ideje i pokret (1881–1903), Beograd: Balkanološki institut SANU, 1990. (Serbian Cyrillic)
______. „The Serbian Radical Movement 1881-1903: A Historical Aspect“, Balcanica, 36, 2005.
______. „Sources of the Ideology of Serbian Radical Movement 1883-1903“, Balcanica, 37, 2006.
______. „Najviša tačka učenosti među Srbima“, u: Pola veka od smrti Slobodana Jovanovića: povratak u nacionalnu baštinu i domovinu“, NIN: specijalni dodatak, 16. oktobar 2008. (Serbian Cyrillic)
Radenković, Đ. Pašić i Srbija. Beograd: Službeni list SRJ, 1997. (Serbian Cyrillic)
Ranee utro, 29 aprelja 1916.
Reč, 30. aprelja 1916. (Russian Cyrillic)
Rodionov, Iv. „Nikola Pašić u Petrogradu: povodom desetogodišnjice smrti“, Narodna odbrana, br. 1–2, 3. januar 1937. (Serbian Cyrillic)
Russkie vedomosti, 3. maja 1916. (Russian Cyrillic)
Sforca, K. Nikola Pašić i ujedinjenje Jugoslovena: ratne i diplomatske uspomene, Beograd: Kosmos/Geca Kon, 1937. (Serbian Cyrillic)
Skazkin, S. D. Konec avstro-russko-germanskogo sojuza, Moskva: Nauka, 1974. (Russian Cyrillic)
„Srpski radikalizam“, Odjek, br. 66, 7. maj 1889. (Serbian Cyrillic)
Spalajković, M. „Gospodin Pašić: državnik – diplomata – filozof, u: Spomenica Nikole P. Pašića (1845–1926), Beograd: Odbor za proslavu osamdesetogodišnjice Nikole P. Pašića, 1926.
Stanković, Đ. Nikola Pašić i jugoslovensko pitanje, 1, Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1985. (Serbian Cyrillic)
Šemjakin A. L. „Nikola Pašič i Rossija (1883-1889), u: Balkanskie issledovanija: Rossija i slavjane, Moskva: Institut slavjanovedenija RAN, 1992. (Russian Cyrillic)
______. „Nikola Pašić u uspomenama ruskog putnika (prilog proučavanju idejnog porekla Srpske narodne radikalne stranke)“, Tokovi istorije, 3–4, 2003, 99–109.
______. „Mitropolit Mihailo u emigraciji (Zajedno sa Nikolom Pašićem protiv Milana Obrenovića)“, Zbornik Istorijskog muzeja Srbije, 31, 2003. (Serbian Cyrillic)
______. (prir.). Mitropolit Mihailo i Nikola Pašić: emigrantska prepiska (1884–1888), Beograd: Zavet, 2004. (Serbian Cyrillic)
______. „Svet detinjstva u Srba u putnim beleškama P. A. Rovinskog“, u: Žene i deca. Srbija u modernizacijskim procesima XIX i XX veka 4, Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava, 2006.
______. Ideologija Nikole Pašića: formiranje i evolucija (1868–1891), Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2008. (Serbian Cyrillic)
______. „Narod i vlast v nezavisimoj Serbii“, Godišnjak za društvenu istoriju, 1–3, 2008, 7–31. (Russian Cyrillic)
______. et al. Moskva – Serbija, Belgrad – Rossija: sbornik dokumentov i materialov, 3: Obštestvenno-političeskie i kuljturnije svjazi, Moskva/Beograd: Glavnoe arhivnoe upravlenie/Arhiv Srbije, 2012. (Russian Cyrillic)
______. „O istokov Narodnoj radikaljnoj partii: Nikola Pašič i Pera Todorovič – druzja-soperniki“, u: V. Matović i B. Zlatković, Pera Todorović – novi (p)ogledi: političke ideje i književno-publicističko delo, Beograd/Smederevska Palanka: Institut za književnost i umetnost/Biblioteka „Milutin Srećković“, 2014. (Russian Cyrillic)
______. „Serbija i serbi nakanune Balkanskih vojn glazami russkih (k diskussii o „sovremennom“ gosudarstve)“, Tokovi istorije, 1, 2015. (Russian Cyrillic)
______. „Čto za podlec i merzavec etot Milan: Aleksandr III i političeskaja elita nezavisimoj Serbii“, Rodina, 2 (specialjnjij vipusk), 2015. (Russian Cyrillic)
______. „Osobennosti političeskogo processa v nezavisimoj Serbii (1878–1918): meždu nacionaljnim idealom i graždanskim obštestvom“, u: Čelovek na Balkanah: osobennosti «novoj» južnoslavjanskoj gosudarstvennosti: Bolgarija, Serbija, Černogorija, Korolevstvo SHS v 1878–1921, Moskva: Institut slavjanovedenija RAN, 2016, 187–194. (Russian Cyrillic)
Šijački, D. „Nikola P. Pašić“, u: Pašić: ilustrovani radikalni almanah. Građa za pedesetogodišnju istoriju Narodne radikalne stranke i političku istoriju Srbije, 2, Beograd: bez izdavača, 1925. (Serbian Cyrillic)
Terzić, S. „Slovenofilstvo Nikole Pašića“, u: Nikola Pašić: život i delo, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1997. (Serbian Cyrillic)
Trgovčević, Lj. „Srpska inteligencija u XIX veku – zapadni i istočni uticaji“, u: S. Terzić (ur.). Evropa i Srbi, Beograd/Novi Sad: Istorijski institut SANU/Pravoslavna reč, 1996. (Serbian Cyrillic)
Trifunović, M. „Nikola Pašić“, Srpski književni glasnik, 20, 1927. (Serbian Cyrillic)
Trockij, L. D. Pered istoričeskim rubežom: Balkani i Balkanskaja vojna, Sankt-Peterburg: Misl, 2011. (Russian Cyrillic)
Trubeckoj, G. N. „Russkaja diplomatija 1914–1917 gg. i vojna na Balkanah“, u A. L. Šemjakin (prir.). Russkie o Serbii i serbah, I (pisma, statii, memuari), Sankt-Peterburg: Aleteja, 2006. (Russian Cyrillic)
Višnjić, Č. „Srbobran“ 1901–1914, „Srpsko kolo“ 1903–1914, Beograd/Zagreb: Prosveta, 2013.
Vrkatić, L. Pojam i biće srpske nacije: Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, 2004. (Serbian Cyrillic)
Žutić, N. Liberalizam i Srbi u prvoj polovini XX veka: iz historije ideologije građanskog liberalizma, Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2007. (Serbian Cyrillic)
