FAMILY PATRIMONY AND THE LEGACY OF THE FIRST-BORN SON. SOME EXAMPLES FROM EUROPEAN MONARCHIES IN THE 11th–12th CENTURIES
Keywords:
family patrimony, dedovina, Fernando I, William I the Conqueror, Stefan Nemanja, medieval monarchy, feudal society
Abstract
The paper examines the concept of family patrimony on the example of three medieval monarchies between the mid-11th and late 12th centuries. Though far away from one another, Spain, England and Serbia witnessed almost identical political circumstances when the ruler passed the throne to a younger son, bypassing the first-born son, thereby also directly infringing the right of primogeniture. As a rule, such decision resulted in years-long conflicts among the brothers. However, the common denominator in all three cases is that family patrimony was entrusted to the eldest son regardless of the fact that he was not an heir to the throne, which implies that it was his inalienable right.
Downloads
Download data is not yet available.
References
Primary Sources:
Domentijan, Život Sveoga Simeuna i Svetoga Save (prir. Daničić, Đ.), Beograd: Državna štamparija, 1865. (Serbian Cyrillic)
Tri povelje iz ispisa Ivana Lučića (prir. M. Dinić), Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu, 3, 1955, 69–94. (Serbian Cyrillic)
Chronicon Compostellanum (ed. Falque, E.), Habis, 14, 1983, 73–83.
Sveti Sava, Sabrana dela (prir. i prev. Jovanović, T.), Beograd: Srpska književna zadruga, 1998. (Serbian Cyrillic)
Stefan Prvovenčani, Sabrana dela (prir. Juhas-Georgievska, Lj. i Jovanović, Т.), Beograd: Srpska književna zadruga, 1999. (Serbian Cyrillic)
Orderici Vitalis Angligenae coenobii Uticensis monachi, Historiae Ecclesiasticae libri tredecim I–V (ed. Le Prevost), Parisiis: Julius Renouard et Socii, 1838–1855.
Zbornik srednjovekovnih ćiriličkih povelja i pisama Srbije, Bosne i Dubrovnika, knj. I, 1186–1321 (prir. Mošin, V. Ćirković, S. i Sindik, D.), Beograd: Istorijski institut, 2011. (Serbian Cyrillic)
Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije IV (ur. Ostrogorski, G. i Barišić, F.), Beograd: Vizantološki institut SANU, 1971. (Serbian Cyrillic)
Ugovor kneza Miroslava i Dubrovčana (prir. Ravić, I.), Stari srpski arhiv, 11, 2012, 11–23. (Serbian Cyrillic)
Crónica del obispo don Pelayo (ed. Sánchez Alonso, B.), Madrid: Sucesores de Hernando, 1924.
Historia silense (ed. Santos Coco, F.), Madrid: Sucesores de Rivanedeyra, 1921.
Pisci srednjovijekovnog latiniteta (prir. Sindik, D. i Tomović, G.), Cetinje: Obod 1996. (Serbian Cyrillic)
Codex diplomaticus regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae II (ed. Smičiklas, T.), Zagreb: Tisak Dioničarske tiskare, 1904.
Stari srpski zapisi i natpisi I (prir. Stojanović, Lj.), Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije, 1902. (Serbian Cyrillic)
Natpis na crkvi Sv. Luke u Kotoru (prir. Tomović, G.), u: V. Korać (ur.), Crkva Sv. Luke kroz vjekove, Kotor: Srpska pravoslavna crkvena opština, 1997, 23–33. (Serbian Cyrillic)
Hilandarska osnivačka povelja Svetoga Simeona i Svetoga Save (prir. Trifunović, Đ., Bjelogrlić, V. i Brajović, I.), u: episkop žički Stefan, A. Jevtić, D. Kašić (ur.), Osam vekova manastira Studenice, Beograd: Sveti arhijerejski Sinod SPC, 1986, 49–60. (Serbian Cyrillic)
Secondary works:
Aird, W. Robert Curthose, Duke of Normandy, c. 1050–1134, Woodbridge: The Boydell Press, 2008.
Alonso Álvarez, R. ‘La obra histórica del obispo Pelayo de Oviedo (1089–1153) y su relación con la Historia legionensis (llamada silensis)’, e-Spania 14 (décembre 2012) Publicado el 20 noviembre 2013, consultado el 28 abril 2021. URL: http://journals.openedition.org/e-spania/21586; DOI: https://doi.org/10.4000/e-spania.21586
Baaken, G. ‘Die Altersfolge der Söhne Friedrich Barbarossas und die Königserhebung Heinrichs VI’, Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, 24, 1968, 46–78.
Bates, D. William the Conqueror, New Haven/London: Yale University Press, 2016.
Bergqvist, K. ‘The Vindication of Sancho II in the Crónica de Castile: Political Identity and Historiographical Reinvention in Medieval Castilian Chronicles’, in: E. Kooper and S. Levelt (eds.), The Medieval Chronicle 11, Leiden/Boston: Brill, 2018, 64–86.
Blagojević, M. Srpska državenost u srednjem veku, Beograd: Srpska književna zadruga, 2011. (Serbian Cyrillic)
Blok, M. Feudalno društvo, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižnica Zorana Stojanovića, 2012. (Serbian Cyrilic)
Bubalo, Đ. ‘Da li su kralj Stefan Prvovenčani i njegov sin Radoslav bili savladari?’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 46, 2009, 201–229. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Još jednom o godini smrti kralja Stefana Prvovenčanog’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 99–118. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Titule Vukana Nemanjića i tradicija dukljanskog kraljevstva’, u: B. Todić (ur.), Đurđevi Stupovi i Budimljanska eparhija, Berane/Beograd: Episkopija Budimljansko-nikšićka, Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u beogradu, Polimski muzej Berane, Institut za teološka istraživanja, 2011, 79–93. (Serbian Cyrillic)
Carpenter, D. The Struggle for Mastery. Britain 1066–1284, London: Penguin Books, 2004.
Carriedo Tejedo, M. ‘La coronación de Alfonso VI en León (3 de enero de 1066)’, Tierras de León: Revista de la Diputación Provincial, 41/117, 2003, 13–30.
Ćirković, S. ‘Hilandarski metoh u Zeti’, Hilandarski zbornik, 10, 1998, 145–152. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Preci Nemanjini i njihova postojbina’, u: J. Kalić (ur.), Stefan Nemanja – Sveti Simeon Mirotočivi. Istorija i predanje, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 2000, 21–28. (Serbian Cyrillic)
Dagron, G. Empereur et prêtre. Étude sur le ‘césaropapisme’ byzantin. Paris: Gallimard, 1996.
Davis, R. H. C. ‘William of Jumiège, Robert Curthose and the Norman succession’, English Historical Review, 95, 1980, 597–606.
English, B. ‘William the Conqueror and the Anglo-Norman Succession’, Historical Research, 64, 1991, 221–236.
Garnett, G. Conquered England. Kingship, Succession, and Tenure, 1066–1166, Oxford: Oxford University Press, 2007.
Gonzalez Minguez, C. ‘El Proyecto Politico de Sancho II de Castile 1065–1072’, Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses, 73, 2002, 77–98.
Gyug, R. Liturgy and Law in a Dalmatian City. The Bishop’s Book of Kotor (Sankt-Peterburg, BRAN, F. no. 200), Totonto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 2016.
Holt, J. C. ‘Politics and property in early medieval England’, Past and Present, 57, 1972, 3–52.
Kalić, J. ‘Srpski državni sabori u Rasu’, u: J. Kalić, Evropa i Srbi. Srednji vek, Beograd: Istorijski institut, 2006, 185–195. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Srpsko-vizantijski sukob 1168. godine’, Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu 11/1, 1970, 193–204. (Serbian Cyrillic)
Komatina, I. ‘I obnovi svoju dedovinu i bolje je utvrdi – Stefan Nemanja i Stefan Prvovenčani i uobličavanje srpske državnosti’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 37–61. (Serbian Cyrillic)
______. Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka, Beograd: Istorijski institut, 2016. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Nekoliko zapažanja o bici na Moravi’, Istorijski časopis, 69, 2020a, 39–60. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Neki primeri izdaje u Srbiji XIII veka’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 57, 2020b, 21–44. (Serbian Cyrillic)
Komatina, P. ‘Žitije Sv. Simeona od Stefana Nemanjića kao izvor za hronologiju promena na velikožupanskom prestolu’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 17–35. (Serbian Cyrillic)
______. ‘O prvom braku kralja Milutina’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 57, 2020a, 45–59. (Serbian Cyrillic)
Kovačević, J. ‘Tradicija o dukljanskom kraljevstvu kod Nemanjića’, Istorijski časopis, 5, 1954–1955, 291–294. (Serbian Cyrillic)
Kovačević, Lj. ‘Nekoliko pitanja o Stefanu Nemanji: prilog kritici izvora za srpsku istoriju XII veka’, Glas Srpske kraljevske akademije, 58, 1900, 1–107. (Serbian Cyrillic)
Krsmanović B. and Maksimović Lj., ‘Byzantium in Serbia – Serbian authenticity and the Byzantine influence’, in: D. Vojvodić and D. Popović (eds.) Byzantine Heritage and Serbian Art II. Sacral Art of the Serbian Lands in the Middle Ages, Belgrade: The Serbian National Committee of Byzantine Studies, P. E. Službeni glasnik, Institute for Byzantine Studies, Serbian Academy of Sciences and Arts, 2016, 41–55.
Le Patourel, J. ‘The Norman succession, 996–1135’, English Historical Review, 86, 1971, 225–250.
Linehan, P. Spain 1157–1300. A Partible Inheritance, Malden, MA: Blackwell Publishing, 2008.
Makk, F. The Árpáds and the Comneni. Political Relations between Hungary and Byzantium in the 12th Century, Budapest: Akadémiai Kiadó, 1989.
Marjanović-Dušanić, S. Vladarska ideologija Nemanjića. Diplomatička studija, Beograd: Srpska književna zadruga, Sveti Arhijerejski Sinod Srpske pravoslavne crkve, Clio, 1997. (Serbian Cyrillic)
Marković, M. ‘O ktitorskom natpisu kneza Miroslava u crkvi Svetog Petra na Limu’, Zograf, 36, 2012, 21–46. (Serbian Cyrillic)
Martínez Díez, G. Alfonso VI. Rey del Cid, conquistador de Toledo, Madrid: Temas de Hoy, 2003.
______. El Condado de Castilla (711–1038). La historia frente a la leyenda I–II, Valladolid: Marcial Pons Historia, 2005.
______. Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus, Madrid: Marcial Pons Historia, 2007.
Pérez de Urbel, J. ‘La división del reino por Sancho el Mayor’, Hispania: Revista española de historia, 14/54, 1954, 3–26.
Pirivatrić, S. ‘Prilog hronologiji početka Nemanjine vlasti’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 29–30, 1991, 125–136. (Serbian Cyrillic)
______. ‘O Stefanu Prvoslavu, ktitoru crkve svetog Georgija u Budimlji’, u: B. Todić (ur.), Đurđevi Stupovi i Budimljanska eparhija, Berane/Beograd: Episkopija Budimljansko-nikšićka, Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u beogradu, Polimski muzej Berane, Institut za teološka istraživanja, 2011, 53‒67. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Byzantine-Hungarian relations in 1162–1167 and the desposition of Serbian grand župan Desa’, in: E. Juhász (Hrsg.), Byzanz und das Abendland III. Studia Byzantino-Occidentalia, Budapest: Eötvös-József-Collegium, 2015, 159–166.
______. ‘Hronologija i istorijski kontekst podizanja manastira Studenice. Prilog istraživanju problema’, Zograf, 39, 2015a, 47–56. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Brak Stefana Nemanjića i Evdokije Anđeline Komnine. Hronologija i istorijski kontekst ugovaranja i raksidanja jednog dinastičkog saveza’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 139–158. (Serbian Cyrillic)
Porčić, N. ‘Vukan Nemanjić – krunisani i miropomazani kralj?, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 63–82. (Serbian Cyrillic)
Porčić, N. i Isailović, N. Dokumenti srednjovekovnih vladara Srbije i Bosne u venecijanskim zbirkama, Beograd: Arhiv Srbije, 2019. (Serbian Cyrillic)
Reilly, B. F. The Kingdom of León-Castile under King Alfonso VI, 1065–1109, Princeton: Princeton University Press, 1988.
Sánchez Candeira, A. Castile y León en el siglo XI. Estudio del reinado de Fernando I, Madrid: Real Academia de la Historia, 1999.
Stanojević, S. ‘Hronologija borbe između Stevana i Vukana’, Glas Srpske kraljevske akademije, 153, 1933, 93–101. (Serbian Cyrillic)
Trifunović, Đ. ‘Zapis starca Simeona na Vukanovom jevanđelju’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, 67, 2001, 63–85. (Serbian Cyrillic)
Ubieto Arteta, A. ‘Estudios en torno a la división del Reino por Sancho el Mayor de Navarra’, Príncipe de Viana, 21/78–79, 1960, 5–56.
Vivancos Gómez, M. Reinado y diplomas de Sancho II de Castile y León, Madrid: Ediciones de La Ergástula, 2014.
Vučetić, M. M. ‘Ritual potčinjavanja Stefana Nemanje caru Manojlu I Komninu’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 50/1, 2013, 493–503. (Serbian Cyrillic)
Živojinović, M. ‘Veliki župan Stefan Nemanjić – metoh u Hvosnu’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 83–98. (Serbian Cyrillic)
Domentijan, Život Sveoga Simeuna i Svetoga Save (prir. Daničić, Đ.), Beograd: Državna štamparija, 1865. (Serbian Cyrillic)
Tri povelje iz ispisa Ivana Lučića (prir. M. Dinić), Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu, 3, 1955, 69–94. (Serbian Cyrillic)
Chronicon Compostellanum (ed. Falque, E.), Habis, 14, 1983, 73–83.
Sveti Sava, Sabrana dela (prir. i prev. Jovanović, T.), Beograd: Srpska književna zadruga, 1998. (Serbian Cyrillic)
Stefan Prvovenčani, Sabrana dela (prir. Juhas-Georgievska, Lj. i Jovanović, Т.), Beograd: Srpska književna zadruga, 1999. (Serbian Cyrillic)
Orderici Vitalis Angligenae coenobii Uticensis monachi, Historiae Ecclesiasticae libri tredecim I–V (ed. Le Prevost), Parisiis: Julius Renouard et Socii, 1838–1855.
Zbornik srednjovekovnih ćiriličkih povelja i pisama Srbije, Bosne i Dubrovnika, knj. I, 1186–1321 (prir. Mošin, V. Ćirković, S. i Sindik, D.), Beograd: Istorijski institut, 2011. (Serbian Cyrillic)
Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije IV (ur. Ostrogorski, G. i Barišić, F.), Beograd: Vizantološki institut SANU, 1971. (Serbian Cyrillic)
Ugovor kneza Miroslava i Dubrovčana (prir. Ravić, I.), Stari srpski arhiv, 11, 2012, 11–23. (Serbian Cyrillic)
Crónica del obispo don Pelayo (ed. Sánchez Alonso, B.), Madrid: Sucesores de Hernando, 1924.
Historia silense (ed. Santos Coco, F.), Madrid: Sucesores de Rivanedeyra, 1921.
Pisci srednjovijekovnog latiniteta (prir. Sindik, D. i Tomović, G.), Cetinje: Obod 1996. (Serbian Cyrillic)
Codex diplomaticus regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae II (ed. Smičiklas, T.), Zagreb: Tisak Dioničarske tiskare, 1904.
Stari srpski zapisi i natpisi I (prir. Stojanović, Lj.), Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije, 1902. (Serbian Cyrillic)
Natpis na crkvi Sv. Luke u Kotoru (prir. Tomović, G.), u: V. Korać (ur.), Crkva Sv. Luke kroz vjekove, Kotor: Srpska pravoslavna crkvena opština, 1997, 23–33. (Serbian Cyrillic)
Hilandarska osnivačka povelja Svetoga Simeona i Svetoga Save (prir. Trifunović, Đ., Bjelogrlić, V. i Brajović, I.), u: episkop žički Stefan, A. Jevtić, D. Kašić (ur.), Osam vekova manastira Studenice, Beograd: Sveti arhijerejski Sinod SPC, 1986, 49–60. (Serbian Cyrillic)
Secondary works:
Aird, W. Robert Curthose, Duke of Normandy, c. 1050–1134, Woodbridge: The Boydell Press, 2008.
Alonso Álvarez, R. ‘La obra histórica del obispo Pelayo de Oviedo (1089–1153) y su relación con la Historia legionensis (llamada silensis)’, e-Spania 14 (décembre 2012) Publicado el 20 noviembre 2013, consultado el 28 abril 2021. URL: http://journals.openedition.org/e-spania/21586; DOI: https://doi.org/10.4000/e-spania.21586
Baaken, G. ‘Die Altersfolge der Söhne Friedrich Barbarossas und die Königserhebung Heinrichs VI’, Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, 24, 1968, 46–78.
Bates, D. William the Conqueror, New Haven/London: Yale University Press, 2016.
Bergqvist, K. ‘The Vindication of Sancho II in the Crónica de Castile: Political Identity and Historiographical Reinvention in Medieval Castilian Chronicles’, in: E. Kooper and S. Levelt (eds.), The Medieval Chronicle 11, Leiden/Boston: Brill, 2018, 64–86.
Blagojević, M. Srpska državenost u srednjem veku, Beograd: Srpska književna zadruga, 2011. (Serbian Cyrillic)
Blok, M. Feudalno društvo, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižnica Zorana Stojanovića, 2012. (Serbian Cyrilic)
Bubalo, Đ. ‘Da li su kralj Stefan Prvovenčani i njegov sin Radoslav bili savladari?’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 46, 2009, 201–229. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Još jednom o godini smrti kralja Stefana Prvovenčanog’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 99–118. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Titule Vukana Nemanjića i tradicija dukljanskog kraljevstva’, u: B. Todić (ur.), Đurđevi Stupovi i Budimljanska eparhija, Berane/Beograd: Episkopija Budimljansko-nikšićka, Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u beogradu, Polimski muzej Berane, Institut za teološka istraživanja, 2011, 79–93. (Serbian Cyrillic)
Carpenter, D. The Struggle for Mastery. Britain 1066–1284, London: Penguin Books, 2004.
Carriedo Tejedo, M. ‘La coronación de Alfonso VI en León (3 de enero de 1066)’, Tierras de León: Revista de la Diputación Provincial, 41/117, 2003, 13–30.
Ćirković, S. ‘Hilandarski metoh u Zeti’, Hilandarski zbornik, 10, 1998, 145–152. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Preci Nemanjini i njihova postojbina’, u: J. Kalić (ur.), Stefan Nemanja – Sveti Simeon Mirotočivi. Istorija i predanje, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 2000, 21–28. (Serbian Cyrillic)
Dagron, G. Empereur et prêtre. Étude sur le ‘césaropapisme’ byzantin. Paris: Gallimard, 1996.
Davis, R. H. C. ‘William of Jumiège, Robert Curthose and the Norman succession’, English Historical Review, 95, 1980, 597–606.
English, B. ‘William the Conqueror and the Anglo-Norman Succession’, Historical Research, 64, 1991, 221–236.
Garnett, G. Conquered England. Kingship, Succession, and Tenure, 1066–1166, Oxford: Oxford University Press, 2007.
Gonzalez Minguez, C. ‘El Proyecto Politico de Sancho II de Castile 1065–1072’, Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses, 73, 2002, 77–98.
Gyug, R. Liturgy and Law in a Dalmatian City. The Bishop’s Book of Kotor (Sankt-Peterburg, BRAN, F. no. 200), Totonto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 2016.
Holt, J. C. ‘Politics and property in early medieval England’, Past and Present, 57, 1972, 3–52.
Kalić, J. ‘Srpski državni sabori u Rasu’, u: J. Kalić, Evropa i Srbi. Srednji vek, Beograd: Istorijski institut, 2006, 185–195. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Srpsko-vizantijski sukob 1168. godine’, Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu 11/1, 1970, 193–204. (Serbian Cyrillic)
Komatina, I. ‘I obnovi svoju dedovinu i bolje je utvrdi – Stefan Nemanja i Stefan Prvovenčani i uobličavanje srpske državnosti’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 37–61. (Serbian Cyrillic)
______. Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka, Beograd: Istorijski institut, 2016. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Nekoliko zapažanja o bici na Moravi’, Istorijski časopis, 69, 2020a, 39–60. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Neki primeri izdaje u Srbiji XIII veka’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 57, 2020b, 21–44. (Serbian Cyrillic)
Komatina, P. ‘Žitije Sv. Simeona od Stefana Nemanjića kao izvor za hronologiju promena na velikožupanskom prestolu’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 17–35. (Serbian Cyrillic)
______. ‘O prvom braku kralja Milutina’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 57, 2020a, 45–59. (Serbian Cyrillic)
Kovačević, J. ‘Tradicija o dukljanskom kraljevstvu kod Nemanjića’, Istorijski časopis, 5, 1954–1955, 291–294. (Serbian Cyrillic)
Kovačević, Lj. ‘Nekoliko pitanja o Stefanu Nemanji: prilog kritici izvora za srpsku istoriju XII veka’, Glas Srpske kraljevske akademije, 58, 1900, 1–107. (Serbian Cyrillic)
Krsmanović B. and Maksimović Lj., ‘Byzantium in Serbia – Serbian authenticity and the Byzantine influence’, in: D. Vojvodić and D. Popović (eds.) Byzantine Heritage and Serbian Art II. Sacral Art of the Serbian Lands in the Middle Ages, Belgrade: The Serbian National Committee of Byzantine Studies, P. E. Službeni glasnik, Institute for Byzantine Studies, Serbian Academy of Sciences and Arts, 2016, 41–55.
Le Patourel, J. ‘The Norman succession, 996–1135’, English Historical Review, 86, 1971, 225–250.
Linehan, P. Spain 1157–1300. A Partible Inheritance, Malden, MA: Blackwell Publishing, 2008.
Makk, F. The Árpáds and the Comneni. Political Relations between Hungary and Byzantium in the 12th Century, Budapest: Akadémiai Kiadó, 1989.
Marjanović-Dušanić, S. Vladarska ideologija Nemanjića. Diplomatička studija, Beograd: Srpska književna zadruga, Sveti Arhijerejski Sinod Srpske pravoslavne crkve, Clio, 1997. (Serbian Cyrillic)
Marković, M. ‘O ktitorskom natpisu kneza Miroslava u crkvi Svetog Petra na Limu’, Zograf, 36, 2012, 21–46. (Serbian Cyrillic)
Martínez Díez, G. Alfonso VI. Rey del Cid, conquistador de Toledo, Madrid: Temas de Hoy, 2003.
______. El Condado de Castilla (711–1038). La historia frente a la leyenda I–II, Valladolid: Marcial Pons Historia, 2005.
______. Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus, Madrid: Marcial Pons Historia, 2007.
Pérez de Urbel, J. ‘La división del reino por Sancho el Mayor’, Hispania: Revista española de historia, 14/54, 1954, 3–26.
Pirivatrić, S. ‘Prilog hronologiji početka Nemanjine vlasti’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 29–30, 1991, 125–136. (Serbian Cyrillic)
______. ‘O Stefanu Prvoslavu, ktitoru crkve svetog Georgija u Budimlji’, u: B. Todić (ur.), Đurđevi Stupovi i Budimljanska eparhija, Berane/Beograd: Episkopija Budimljansko-nikšićka, Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u beogradu, Polimski muzej Berane, Institut za teološka istraživanja, 2011, 53‒67. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Byzantine-Hungarian relations in 1162–1167 and the desposition of Serbian grand župan Desa’, in: E. Juhász (Hrsg.), Byzanz und das Abendland III. Studia Byzantino-Occidentalia, Budapest: Eötvös-József-Collegium, 2015, 159–166.
______. ‘Hronologija i istorijski kontekst podizanja manastira Studenice. Prilog istraživanju problema’, Zograf, 39, 2015a, 47–56. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Brak Stefana Nemanjića i Evdokije Anđeline Komnine. Hronologija i istorijski kontekst ugovaranja i raksidanja jednog dinastičkog saveza’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 139–158. (Serbian Cyrillic)
Porčić, N. ‘Vukan Nemanjić – krunisani i miropomazani kralj?, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 63–82. (Serbian Cyrillic)
Porčić, N. i Isailović, N. Dokumenti srednjovekovnih vladara Srbije i Bosne u venecijanskim zbirkama, Beograd: Arhiv Srbije, 2019. (Serbian Cyrillic)
Reilly, B. F. The Kingdom of León-Castile under King Alfonso VI, 1065–1109, Princeton: Princeton University Press, 1988.
Sánchez Candeira, A. Castile y León en el siglo XI. Estudio del reinado de Fernando I, Madrid: Real Academia de la Historia, 1999.
Stanojević, S. ‘Hronologija borbe između Stevana i Vukana’, Glas Srpske kraljevske akademije, 153, 1933, 93–101. (Serbian Cyrillic)
Trifunović, Đ. ‘Zapis starca Simeona na Vukanovom jevanđelju’, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, 67, 2001, 63–85. (Serbian Cyrillic)
Ubieto Arteta, A. ‘Estudios en torno a la división del Reino por Sancho el Mayor de Navarra’, Príncipe de Viana, 21/78–79, 1960, 5–56.
Vivancos Gómez, M. Reinado y diplomas de Sancho II de Castile y León, Madrid: Ediciones de La Ergástula, 2014.
Vučetić, M. M. ‘Ritual potčinjavanja Stefana Nemanje caru Manojlu I Komninu’, Zbornik radova Vizantološkog instituta, 50/1, 2013, 493–503. (Serbian Cyrillic)
Živojinović, M. ‘Veliki župan Stefan Nemanjić – metoh u Hvosnu’, u: A. Rastović, I. Komatina (ur.), Stefan Prvovenčani i njegovo doba, Beograd: Istorijski institut, 2020, 83–98. (Serbian Cyrillic)
