СТАВОВИ ПРЕМА ЛУЖИЦИ И ЊЕНОМ НАСЛЕЂУ ИЗ ПОЉСКЕ ИСТОРИЈСКЕ И ДРУШТВЕНЕ ПЕРСПЕКТИВЕ
DOI:
https://doi.org/10.19090/i.2017.28.189-205Кључне речи:
Лужички Срби, Доња Лужица, доњолужички, мањине у Пољској, западне и северне пољске територије, нови локалитет, дискурс памћењаСажетак
Циљ рада је да се покаже како се представља лужичко наслеђе у пољском дискурсу и локалним праксама, те какви су услови који га сачињавају. У Пољској тренутно постоје многе институције чије се активности концентришу на историјске и друштвене теме везане за Лужицу и Лужичке Србе. Штавише, активности многих организација се не могу директно пренети на виђење јавности и локалних заједница. На ово утичу многи фактори као што је послератна политика према мањинама, германизација доње Лужице и инструментализација наслеђа.
Административне реформе спроведене у Немачкој и Пољској деведесетих година XX века су довеле до поделе у данашње време. Горња Лужица (у немачком делу) налази се у покрајини Саксонији и (у пољском делу) у Војводству доњошлеском. Доња Лужица (у немачком делу) се налази у покрајини Бранденбург и (у пољском делу) у Војводству лубушком. У немачком делу Лужички Срби уживају привилегије националне мањине, имају своје школе, културне и политичке организације, а у неким двојезичним градовима (немачким и лужичкосрпским) називе канцеларија, улица и железничких станица на два језика. У Пољској овако нешто не постоји због прогона лужичког становништва после 1945. године преко река Одре и Нисе (које чине западну пољску границу).
И историјски и друштвени пољски дискурс је обликован разним догађајима и на њега је много утицала послератна политика према мањинама коју је успоставила новооснована комунистичка држава. Ова политика је имала за циљ стварање хомогеног друштва у коме није било места за културну разноликост. Данас се референце на лужичко наслеђе у овим подручјима могу углавном видети у називима, што доказује раније поменуту тезу да је „лужичка“ компонента лишена културних веза са етничком групом и да у већем степену означава границе једне области.
Downloads
Референце
Bogusławski, W. Historije serbskeho naroda, Budziszyn: 1884.
Borodziej, W. Od Poczdamu do Szklarskiej Poręby. Polska w stosunkach międzynarodowych 1945–1947, London: Aneks, 1990.
Brodziński K., ‘Dziennik wojskowy z 1813 r’., in: K. Brodziński, Wspomnienia mojej młodości i inne pisma autobiograficzne, (eds.) A. Łucki, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1928.
Brückner, A. Słownik etymologiczny języka polskiego. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985.
Bykowska, S. Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w województwie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, 2013.
Czubiński, A. ‘Polska myśl zachodnia XIX i XX wieku’, Przegląd Zachodni, 1, 1985.
Dembiński, H. ‘Niektóre wspomnienia o działalności korpusu polskiego pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego w roku 1813 przez naocznego świadka jenerała… wówczas kapitana jazdy’, in: K. Bonikowski (eds.), Pamiętniki Polskie, tom 3, Paryż 1845.
Dziennik Polski 1945, 08.03, nr. 33.
Dziennik Polski 1945, 22.03, nr. 47.
Dziennik Zachodni 1945, 24.04, nr. 74.
Goebel, W. Wyspa Zapomnianych, Poznań: Akademicki Związek Przyjaciół Łużyc „Prołuż”, 1947.
Gutschmidt, K. ‘Zwischen Dialekt und Schiftsprache: die Hypotaxe in Miklawus Jakubicas niedersobischer Übersetzung des Neues Testaments von 1548’, in: T. Jaworski, W. Pyżewicz, Nowy Testament w dziejach i kulturze Europy. 450 rocznica przekładu Nowego Testamentu przez Mikołaja Jakubicę na język dolnołużycki, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2001.
Jaroszewicz-Kleindienst B. ‘Łużyce w polskich międzywojennych czasopismach slawistycznych’, in: Śliziński J. (eds.) Polsko-łużyckie stosunki literackie, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
Jaworski, T. Żary w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego, Żary: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze, 1993.
Kuberski, L., Pałys, P. Od inkorporacji do autonomii kulturalnej. Kontakty polsko-serbołużyckie w latach 1945-1950, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2005.
Kurczewska, J., Robocze ideologie lokalności. Stare i nowe schematy, Warszawa: IFiS Polskiej Akademii Nauk, 2006.
Kwaśniewski, K. ‘Nowe perspektywy socjologicznych badań Ziem Zachodnich (Próba typologii)’, Studia Socjologiczne, 2, 1989.
Lehr-Spławiński, T. Plemiona słowiańskie nad Łabą i Odrą w wiekach średnich, Katowice: Drukarnia Cieszyńska, 1947.
Lewaszkiewicz, T. ‘Czy w latach 1945 – 1946 na prawym brzegu Nysy Łużyckiej mieszkali Łużyczanie?’, Slavia Occidentalis, 53,1996
Łukowski, W., Społeczne tworzenie ojczyzn, Warszawa: Scholar, 2002.
Łużycom Wolność!, Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1946.
Marczak, T. Granica zachodnia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1944-1950, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.
Mazurski, K. R. ‘Polscy napoleończycy na Łużycach’, Rocznik Dolnośląski, 8,1983.
______. ‘Mapy Łużyc z 1945 i 1946 roku w kontekście dążeń niepodległościowych Łużyczan’, Polski Przegląd Kartograficzny, 3, 2013.
______. ‘Renesans zainteresowania Łużycami na Dolnym Śląsku po 1970 roku’ Zielonogórskie studia Łużyckie, 2, 1998.
Mětšk, F. ‘Ruch ludności i zmiany struktury ludnościowej w dolnołużyckim państwie stanowym Żary – Trzebiel w latach 1618–1818’, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 4, 1957.
______. ‘Stawkonjejski absolutizm w Mužakowskiej a w Žarowskiej w 17. a 18 lětstotku a jeho zakłady a wuskutki’, Lětopis Instytuta za Serbski Ludospyt, Jahresschrift des Instituts für Sorbische Volksforschung, 2, 1956.
Miecznikowska, M. Między koncepcją a praktyką: Polska wobec Łużyc w latach 1945-1990, Szczecin: Ton, 2002.
Obracht-Prondzyński, C. ‘Kaszubi, Serbołużyczanie, Łemkowie. Próba porównania etnicznych grup regionalnych’. In: Obracht-Prondzyński, C. W kręgu problematyki kaszubsko-pomorskiej. Studia i szkice, Gdańsk-Wejherowo: Instytut Kaszubski, 2003.
Otrębski, J. Słowianie: rozwiązanie odwiecznej zagadki ich nazw. Poznań: Wydawnictwo Księgarnia Ziem Zachodnich, 1947.
Pałys, P. ‘Towarzystwa prołużyckie w krajach europejskich – w stulecie zorganizowanej działalności’, Zeszyty Łużyckie, 42, 2008.
______. ‘Problematyka łużycka na łamach „Ruchu Słowiańskiego” (1928-1939)’, Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze, 12, 2013.
Piwoński, W. ‘Łużyckie Państwa Stanowe jako zjawisko wyjątkowe w dziejach Europy Środkowej’, in: J.T. Nowiński (eds.) Łużyce - bogactwo kultur pogranicza, Żary: PTTK, Oddział Żarski 2000.
______. Lubanicki zabytek języka dolnołużyckiego, Żary: PTTK Oddział Żarski, 1998.
______. ‘Mikołaj Jakubica i jego „Biblia”’, Kronika Ziemi Żarskiej, 3, 1997.
Poniedziałek, J., Postmigracyjne tworzenie tożsamości regionalnej. Studium współczesnej warmińsko-mazurskości, Toruń, 2011.
Siatkowska, E. ‘Łużyczanie po prawej stronie Nysy. Problem naukowy i polityczny’, Studia Łużycoznawcze, 2000.
______. ‘Charakterystyka dawnego dialektu Łużyc wschodnich (wybrane zjawiska fonetyczne i morfologiczne’, in: J.T. Nowiński, Łużyce - bogactwo kultur pogranicza, Żary: PTTK Oddział Żarski, 2000
Strzelczyk, J. ‘Połabszczyzna zapomniana cz.I. Hrabia Jan Potocki, wieśniak Jan Parum Schultze, czyli epilog słowiański nad dolną Łabą’, Przegląd Zachodniopomorski, 9, 1994.
Swoboda, M. ‘Współczesne towarzystwa polsko-łużyckie w Polsce’, Zeszyty Łużyckie, 42, 2008.
Szepankiewicz-Battek, J. Łużyce – przestrzeń dysocjacji kultur narodowych i religijnych, Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, 2005.
Szkopek, T. ‘Władze w Polsce wobec problemu łużyckiego w latach 1945-1946’, in: Ojczyzna wielka i mała, Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1996.
Trojan, M. ‘Zasoby tradycyjnej architektury na Łużycach’, in: J.T.Nowiński (eds.) Łużyce - bogactwo kultur pogranicza, Żary: PTTK, Oddział Powiatu Żarskiego, 2000.
Wanterton, E., Smith, S. ‘The recognition and misrecognition of community heritage’, International Journal of Heritage Studies, 16, 2010.
Wyder, G. ‘Dziewiętnastowieczne relacje Polaków z wojaży po Łużycach’, in: J.T. Nowiński (eds.) Łużyce - bogactwo kultur pogranicza, Żary: PTTK Oddział Żarski, 2000.
______. ‘Kwestia łużycka w świetle polskiej literatury historycznej okresu międzywojennego (próba wstępnej analizy)’, in: Mniejszości narodowe a wybuch II wojny światowej, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 1995.
Zieliński, A. Podróże Polaków na Łużyce w XIX wieku, Wrocław: Ossolineum, 1975.
Żuraszek-Ryś, I. ‘Czy Łużyce są nam bliskie? O nazwach z członami Łużyce, łużycki i Łużyczanin / Łużyczanka we współczesnej polszczyźnie’, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 21, 2014.
