GLIGORIJE JEFTANOVIĆ AND THE STRUGGLE FOR CHURCH AND SCHOOL AUTONOMY
Keywords:
Gligorije Jeftanović, Church and school autonomy, struggle, Austro-Hungarian Monarchy, Ecumenical Patriarchate, Serbs, Bosnia-Herzegovina
Abstract
The first part of this paper presents a brief history of the beginning and course of the Serbian people’s struggle in the provinces of Bosnia-Herzegovina for Church and school autonomy and the role Gligorij Jeftanović played as one of the two most important figures leading the movement. The second part of the paper deals with correspondence between Gligorije Jeftanović and Lazar Pupić in 1901 during the time a Serbian envoy was being selected to travel from Sarajevo to Constantinople and attempt to win over the Ecumenical Patriarch to the Serbian cause by gaining support for the Third Imperial Memorandum. It also looks at correspondence after the election with the chosen envoy, Kosta Kujundžić, who tried but failed to win the Ecumenical Patriarch over to the Serbian side. The third part deals the adoption of the Statute on Church and School Autonomy and the decline in Gligorije Jeftanović’s popularity after the emergence of a young, university-educated Serbian intelligentsia, which had new ideas and demands concerning new goals for the continuation of the struggle.
Downloads
Download data is not yet available.
References
Archival Sources:
HAS Historijski arhiv Sarajevo – Fond porodice Jeftanović
Newspapers:
Kobasica, S. ‘Gligorije Jeftanović’, Politika, 6.785, 16. mart 1927. (Serbian Cyrillic)
Sarajevski list, br. 67, 7. jun 1901. (Serbian Cyrillic)
References:
Berić, D. Ustanak u Hercegovini 1852–1862, Beograd-Novi Sad: SANU, Udruženje Srba iz Hercegovine u Vojvodini, 1994. (Serbian Cyrillic)
Branković, B. M. ‘Correspondence between Gligorije Jeftanović and The Great Administrative and Educational Council in 1919’, Istraživanja – Journal of Historical Researches, 30, 2019, 187–196.
______. ‘Da li se istorija borbe za autonomiju srpskog naroda u Bosni i Hercegovini ponavlja?’, u: M. Kulić, M. Letić (ur.), Nauka i stvarnost, knj. 12, tom I, Zbornik radova, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 2018, 179–198. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Od polubogova do nacionalnih izdajnika i optuženika za veleizdaju’, u: Đ. Čekrlija (ur.), Ličnost i društvo III: Autoritarna ličnost i društvo, Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, Friedrich Ebert Stiftung BiH, 2017b: 27–34. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Spoljni uticaji na kontakte predstavnika srpskog i muslimanskog pokreta za vjersko-prosvjetnu samoupravu’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017a: 89–103. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Spoljnopolitičko pitanje borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za autonomiju od 1850. do 1878. godine’, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, 7, 2015, 37–47. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Značenie pis’ma serbskih predvoditeleî o cerkovnoî avtonomii Bosnii i Gercegoviny napravlennoe russkomu carju v 1902. g’, Monah Veniamin (A.V. Semenov) (ur.), Vmeste skvoz’ veka. K istorii russko-serbskih kul’turnyh, duhovnyh i političeskih svjazeî, Materialy meždunarodnoî naučno-praktičeskoî konferencii, Sankt Peterburg: Komitet po mestnomu samoupravleniju, mežnacional’nym i mežkonfessional’nym otnošenijam Leningradskoî oblasti, Gatčinskaja Eparhija Russkoî Pravoslavnoî Cerkvi, 2017v, 36–42. (Russian Cyrillic)
Branković, B. M. Milošević, B. ‘Povodom 120 godina od početka borbe Srba za crkveno-školsku samoupravu u Bosni i Hercegovini’, Radovi, 24, 2016, 13–25. (Serbian Cyrillic)
Buha, M. M. ‘Mlada Bosna’ – sarajevski atentat. Austrougarska vladavina Bosnom i Hercegovinom 1878–1918, Istočno Sarajevo: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2006. (Serbian Cyrillic)
Ćorović, V. Političke prilike u Bosni i Hercegovini, Beograd: Politika, 1939. (Serbian Cyrillic)
Giljferding, A. Putovanje po Hercegovini, Bosni i Staroj Srbiji, Sarajevo: Veselin Masleša, 1972. (Serbian Cyrillic)
Grđić, V, Riječ dvije o našem sporu, Novi Sad: izdanje piščevo, 1906. (Serbian Cyrillic)
Grijak, Z. ‘Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini tijekom austrougarske vladavine u novijoj domaćoj i inozemnoj historiografiji’, Croatica Christiana periodica, 61, 2008, 29–62.
Hadžijahić, M. ‘Formiranje nacionalnih ideologija u Bosni i Hercegovini u XIX vijeku’, Jugoslovenski istorijski časopis, 1–2, 1970, 55–70.
Iskrena riječ o srpskim prilikama u Banjoj Luci, Sarajevo: Prva srpska štamparija Riste J. Savića, 1906. (Serbian Cyrillic)
Juzbašić, Dž. ‘Pokušaji stvaranja političkog saveza između vođstva srpskog i muslimanskog autonomnog pokreta u Bosni i Hercegovini’, Prilozi, 14–15, 1978, 145–146.
Kecmanović, I. ‘Jedna epizoda iz borbe Bosne i Hercegovine za crkveno-školsku autonomiju’, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, 4–5, 1965, 369–396.
Ković, M. Dizraeli i Istočno pitanje, Beograd: CLIO, 2007. (Serbian Cyrillic)
Kraljačić, T. Kalajev režim u Bosni i Hercegovini 1882–1903, Sarajevo: Veselin Masleša, 1987.
Kruševac, T. Sarajevo pod austro-ugarskom upravom 1878–1918, Sarajevo: Muzej grada Sarajeva, 1960. (Serbian Cyrillic)
Lotoc’kiî, O. Avtokefalìja, tom II, Varšava: Pracì Ukraìns’koğo Naukovoğo Ìnstitutu, 1938. (Ukrainian Cyrillic)
Madžar, B. Pokret Srba Bosne i Hercegovine za vjersko-prosvjetnu samoupravu, Sarajevo: Veselin Masleša, 1982. (Serbian Cyrillic)
Madžar, B. Papić, M. Politika i Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini 1878–1945, Banja Luka: SPKD Prosvjeta GO Banja Luka, 2005. (Serbian Cyrillic)
Marković, S. ‘Prožimanja stavova o nacionalnoj ideji Srba iz Bosne i Hercegovine i Srba južne Ugarske (Vojvodine) početkom 20. veka’, u: D. Mikavica (ur.), Srbi na prostoru Bosne i Hercegovine od XV do XX veka, Zbornik radova, Novi Sad: Filozofski fakultet, 2020, 411–432. (Serbian Cyrillic)
Masleša, V. ‘Grupa Otadžbina’, Korijen, 8–9, 1956, 19–22.
Mastilović, D. ‘Geneza nastanka novovjekovne srpske elite u Bosni i Hercegovini’, u: M. Kovačević, M. Pikula (ur.), Nauka i politika, knj. 5, tom II, Zbornik radova, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 2011, 27–44. (Serbian Cyrillic)
Mikić, Đ. ‘Autonomija kao kategorički imperativ srpske samoodbrane’, u: R. Kuzmanović, D. Mirjanić (ur.), Republika Srpska – dvadeset godina razvoja – dostignuća, izazovi i perspektive, Zbornik radova, Banja Luka: ANURS, 2012, 521–539. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Pregled društveno-ekonomskog i političkog života u Bosanskoj krajini u razdoblju austrougarske uprave (1878–1914)’, Istorijski zbornik, 6, 1985, 41–67.
______. Banja Luka na Krajini hvala, Banja Luka: Institut za istoriju, 1995. (Serbian Cyrillic)
Milošević B. Lukić, S. ‘The Serbian Orthodox Church and Serbian education in Bosnia-Herzegovina in the last century of Ottoman rule’, Istraživanja – Journal of HISTORICAL Researches, 31, 2020, 131–149.
Milošević, B. ‘Uredba crkveno-prosvjetne uprave srpskih pravoslavnih eparhija (mitropolija) u Bosni i Hercegovini’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017: 71–88. (Serbian Cyrillic)
Papić, M. Hrvatsko školstvo u Bosni i Hercegovini do 1918. godine, Sarajevo: Veselin Masleša, 1982.
Radojčić, S. J. Srbi zapadno od Dunava i Drine, knj. II, Novi Sad: IK Prometej, 2009. (Serbian Cyrillic)
Ruvarac, D. Ustav crkvene i školske samouprave srpsko-pravoslavnog naroda u Bosni i Hercegovini sastavljen Dr. Emilom Gavrilom, Zemun: Štamparija Jovana Pulja, 1899. (Serbian Cyrillic)
Slijepčević, Đ. Pitanje Bosne i Hercegovine u XIX veku, Keln: autorsko izdanje, 1981.
Šneler, H. Državno-pravni položaj Bosne i Hercegovine, Beograd: Izdanje Književnog fonda Ilije M. Kolarca, 1893. (Serbian Cyrillic)
Tomić, M. ‘Crkvenopravna pitanja Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini za vreme austrougarske uprave’, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Nišu, 84, 2019, 331–347.
Urić, N. ‘Jeftanović, Gligorije M.’, u: Srpski biografski rečnik, tom 4, Novi Sad: Matica srpska, 2009, 399–401. (Serbian Cyrillic)
Vasin, G. ‘Srpski crkveno-narodni sabori i pitanje crkveno-školske autonomije u Habzburškoj monarhiji 1867–1918’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017: 51–70. (Serbian Cyrillic)
Vlatković, D. ‘Jazavac pred sudom kao povod i podsticaj za političko raslojavanje i grupisanje bosanskohercegovačke omladine’ u: D. Đuričković (ur.), Petar Kočić, Zbornik radova, Sarajevo: Institut za jezik i književnost, 1979, 331–343. (Serbian Cyrillic)
HAS Historijski arhiv Sarajevo – Fond porodice Jeftanović
Newspapers:
Kobasica, S. ‘Gligorije Jeftanović’, Politika, 6.785, 16. mart 1927. (Serbian Cyrillic)
Sarajevski list, br. 67, 7. jun 1901. (Serbian Cyrillic)
References:
Berić, D. Ustanak u Hercegovini 1852–1862, Beograd-Novi Sad: SANU, Udruženje Srba iz Hercegovine u Vojvodini, 1994. (Serbian Cyrillic)
Branković, B. M. ‘Correspondence between Gligorije Jeftanović and The Great Administrative and Educational Council in 1919’, Istraživanja – Journal of Historical Researches, 30, 2019, 187–196.
______. ‘Da li se istorija borbe za autonomiju srpskog naroda u Bosni i Hercegovini ponavlja?’, u: M. Kulić, M. Letić (ur.), Nauka i stvarnost, knj. 12, tom I, Zbornik radova, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 2018, 179–198. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Od polubogova do nacionalnih izdajnika i optuženika za veleizdaju’, u: Đ. Čekrlija (ur.), Ličnost i društvo III: Autoritarna ličnost i društvo, Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, Friedrich Ebert Stiftung BiH, 2017b: 27–34. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Spoljni uticaji na kontakte predstavnika srpskog i muslimanskog pokreta za vjersko-prosvjetnu samoupravu’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017a: 89–103. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Spoljnopolitičko pitanje borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za autonomiju od 1850. do 1878. godine’, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, 7, 2015, 37–47. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Značenie pis’ma serbskih predvoditeleî o cerkovnoî avtonomii Bosnii i Gercegoviny napravlennoe russkomu carju v 1902. g’, Monah Veniamin (A.V. Semenov) (ur.), Vmeste skvoz’ veka. K istorii russko-serbskih kul’turnyh, duhovnyh i političeskih svjazeî, Materialy meždunarodnoî naučno-praktičeskoî konferencii, Sankt Peterburg: Komitet po mestnomu samoupravleniju, mežnacional’nym i mežkonfessional’nym otnošenijam Leningradskoî oblasti, Gatčinskaja Eparhija Russkoî Pravoslavnoî Cerkvi, 2017v, 36–42. (Russian Cyrillic)
Branković, B. M. Milošević, B. ‘Povodom 120 godina od početka borbe Srba za crkveno-školsku samoupravu u Bosni i Hercegovini’, Radovi, 24, 2016, 13–25. (Serbian Cyrillic)
Buha, M. M. ‘Mlada Bosna’ – sarajevski atentat. Austrougarska vladavina Bosnom i Hercegovinom 1878–1918, Istočno Sarajevo: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2006. (Serbian Cyrillic)
Ćorović, V. Političke prilike u Bosni i Hercegovini, Beograd: Politika, 1939. (Serbian Cyrillic)
Giljferding, A. Putovanje po Hercegovini, Bosni i Staroj Srbiji, Sarajevo: Veselin Masleša, 1972. (Serbian Cyrillic)
Grđić, V, Riječ dvije o našem sporu, Novi Sad: izdanje piščevo, 1906. (Serbian Cyrillic)
Grijak, Z. ‘Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini tijekom austrougarske vladavine u novijoj domaćoj i inozemnoj historiografiji’, Croatica Christiana periodica, 61, 2008, 29–62.
Hadžijahić, M. ‘Formiranje nacionalnih ideologija u Bosni i Hercegovini u XIX vijeku’, Jugoslovenski istorijski časopis, 1–2, 1970, 55–70.
Iskrena riječ o srpskim prilikama u Banjoj Luci, Sarajevo: Prva srpska štamparija Riste J. Savića, 1906. (Serbian Cyrillic)
Juzbašić, Dž. ‘Pokušaji stvaranja političkog saveza između vođstva srpskog i muslimanskog autonomnog pokreta u Bosni i Hercegovini’, Prilozi, 14–15, 1978, 145–146.
Kecmanović, I. ‘Jedna epizoda iz borbe Bosne i Hercegovine za crkveno-školsku autonomiju’, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, 4–5, 1965, 369–396.
Ković, M. Dizraeli i Istočno pitanje, Beograd: CLIO, 2007. (Serbian Cyrillic)
Kraljačić, T. Kalajev režim u Bosni i Hercegovini 1882–1903, Sarajevo: Veselin Masleša, 1987.
Kruševac, T. Sarajevo pod austro-ugarskom upravom 1878–1918, Sarajevo: Muzej grada Sarajeva, 1960. (Serbian Cyrillic)
Lotoc’kiî, O. Avtokefalìja, tom II, Varšava: Pracì Ukraìns’koğo Naukovoğo Ìnstitutu, 1938. (Ukrainian Cyrillic)
Madžar, B. Pokret Srba Bosne i Hercegovine za vjersko-prosvjetnu samoupravu, Sarajevo: Veselin Masleša, 1982. (Serbian Cyrillic)
Madžar, B. Papić, M. Politika i Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini 1878–1945, Banja Luka: SPKD Prosvjeta GO Banja Luka, 2005. (Serbian Cyrillic)
Marković, S. ‘Prožimanja stavova o nacionalnoj ideji Srba iz Bosne i Hercegovine i Srba južne Ugarske (Vojvodine) početkom 20. veka’, u: D. Mikavica (ur.), Srbi na prostoru Bosne i Hercegovine od XV do XX veka, Zbornik radova, Novi Sad: Filozofski fakultet, 2020, 411–432. (Serbian Cyrillic)
Masleša, V. ‘Grupa Otadžbina’, Korijen, 8–9, 1956, 19–22.
Mastilović, D. ‘Geneza nastanka novovjekovne srpske elite u Bosni i Hercegovini’, u: M. Kovačević, M. Pikula (ur.), Nauka i politika, knj. 5, tom II, Zbornik radova, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 2011, 27–44. (Serbian Cyrillic)
Mikić, Đ. ‘Autonomija kao kategorički imperativ srpske samoodbrane’, u: R. Kuzmanović, D. Mirjanić (ur.), Republika Srpska – dvadeset godina razvoja – dostignuća, izazovi i perspektive, Zbornik radova, Banja Luka: ANURS, 2012, 521–539. (Serbian Cyrillic)
______. ‘Pregled društveno-ekonomskog i političkog života u Bosanskoj krajini u razdoblju austrougarske uprave (1878–1914)’, Istorijski zbornik, 6, 1985, 41–67.
______. Banja Luka na Krajini hvala, Banja Luka: Institut za istoriju, 1995. (Serbian Cyrillic)
Milošević B. Lukić, S. ‘The Serbian Orthodox Church and Serbian education in Bosnia-Herzegovina in the last century of Ottoman rule’, Istraživanja – Journal of HISTORICAL Researches, 31, 2020, 131–149.
Milošević, B. ‘Uredba crkveno-prosvjetne uprave srpskih pravoslavnih eparhija (mitropolija) u Bosni i Hercegovini’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017: 71–88. (Serbian Cyrillic)
Papić, M. Hrvatsko školstvo u Bosni i Hercegovini do 1918. godine, Sarajevo: Veselin Masleša, 1982.
Radojčić, S. J. Srbi zapadno od Dunava i Drine, knj. II, Novi Sad: IK Prometej, 2009. (Serbian Cyrillic)
Ruvarac, D. Ustav crkvene i školske samouprave srpsko-pravoslavnog naroda u Bosni i Hercegovini sastavljen Dr. Emilom Gavrilom, Zemun: Štamparija Jovana Pulja, 1899. (Serbian Cyrillic)
Slijepčević, Đ. Pitanje Bosne i Hercegovine u XIX veku, Keln: autorsko izdanje, 1981.
Šneler, H. Državno-pravni položaj Bosne i Hercegovine, Beograd: Izdanje Književnog fonda Ilije M. Kolarca, 1893. (Serbian Cyrillic)
Tomić, M. ‘Crkvenopravna pitanja Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini za vreme austrougarske uprave’, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Nišu, 84, 2019, 331–347.
Urić, N. ‘Jeftanović, Gligorije M.’, u: Srpski biografski rečnik, tom 4, Novi Sad: Matica srpska, 2009, 399–401. (Serbian Cyrillic)
Vasin, G. ‘Srpski crkveno-narodni sabori i pitanje crkveno-školske autonomije u Habzburškoj monarhiji 1867–1918’, u: B. M. Branković, B. Milošević (ur.), Stotinu dvadeset godina od početka borbe srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za crkveno-školsku samoupravu (1896–2016), Zbornik radova, Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, 2017: 51–70. (Serbian Cyrillic)
Vlatković, D. ‘Jazavac pred sudom kao povod i podsticaj za političko raslojavanje i grupisanje bosanskohercegovačke omladine’ u: D. Đuričković (ur.), Petar Kočić, Zbornik radova, Sarajevo: Institut za jezik i književnost, 1979, 331–343. (Serbian Cyrillic)
